هالووین؛ جشن ترسناک باستانی

هالووین، جشنی که هر ساله در شامگاه ۳۱ اکتبر در بسیاری از کشورهای جهان برگزار می‌شود، فرصتی است برای پوشیدن لباس‌های عجیب و غریب، تزئین خانه‌ها با کدوتنبل‌های نورانی و لذت بردن از خوراکی‌های رنگارنگ. در این مطلب با تاریخچه جشن هالووین و همه چیزهای دیگری که درباره آن است آشنا می‌شویم.

تاریخچه جشن هالووین

خاستگاه اصلی چیزی که امروز به نام جشن هالووین می‌شناسیم، به جشنواره باستانی سامهین برمی‌گردد. این جشنواره توسط اقوام سلت که حدود دو هزار سال پیش در مناطقی که امروز ایرلند، بریتانیا و شمال فرانسه نام دارند، زندگی می‌کردند، برگزار می‌شد.

سامهین در واقع جشن پایان فصل برداشت و آغاز سال نوی سلتی در روز اول نوامبر بود. سلت‌ها معتقد بودند که در شب پیش از سال نو، یعنی ۳۱ اکتبر، مرز میان دنیای زندگان و مردگان به نازک‌ترین حالت خود می‌رسد. آن‌ها باور داشتند که در این شب، ارواح درگذشتگان به زمین بازمی‌گردند.

برای این شب خاص، سلت‌ها آتش‌های بزرگ برپا می‌کردند و برای اینکه توسط ارواح شیطانی شناخته نشوند، لباس‌های خاص می‌پوشیدند؛ کارهایی که همچنان در شب جشن هالووین انجام می‌شود.

تلفیق جشن هالووین با آیین مسیحیت

با گسترش نفوذ کلیسای کاتولیک در سرزمین‌های سلت‌ها، تلاش‌هایی برای جایگزینی جشن‌های پاگانی (غیرمسیحی) با تعطیلات مسیحی صورت گرفت. در قرن هشتم میلادی، پاپ گرگوری سوم روز اول نوامبر را به عنوان روز تمام مقدسین (All Saints’ Day) تعیین کرد؛ روزی برای گرامیداشت تمام قدیسان و شهیدان مسیحی.

اما جشن هالووین چه روزی است؟ یک شب قبل از روز تمام مقدسین، یعنی ۳۱ اکتبر، شب تمام مقدسین (All Hallows’ Eve) نام گرفت. این عبارت به مرور زمان در زبان انگلیسی به هالووین (Halloween) تغییر شکل داد. به این ترتیب، بسیاری از سنت‌های سامهین با جشن جدید مسیحی درآمیخت و به بقای خود ادامه داد.

جشن هالووین و کدو تنبل های درخشان

ماجرای کدوتنبل‌های نورانی و ترسناک، به یک افسانه قدیمی ایرلندی برمی‌گردد. جک خسیس، مردی فریبکار بود که دوبار شیطان را با حقه‌هایش فریب داد و از او قول گرفت که روحش را به جهنم نبرد. پس از مرگ، به‌خاطر گناهانش به بهشت راه نیافت و چون به جهنم هم اجازه ورود نداشت، روحش توسط شیطان سرگردان ماند. شیطان تکه‌ای زغال داغ به او داد تا در تاریکی راهش را پیدا کند، و جک آن را در یک شلغم تو خالی گذاشت.

در ایرلند و اسکاتلند، مردم برای دور نگه‌داشتن ارواح سرگردان مانند جک، شلغم‌ها و چغندرهایی را به‌صورت چهره‌های ترسناک می‌تراشیدند و درون آن‌ها شمع می‌گذاشتند. با مهاجرت ایرلندی‌ها به آمریکا، این رسم به آنجا رفت، اما چون در آمریکا کدو تنبل فراوان‌تر و بزرگ‌تر بود، به مرور جایگزین شلغم شد. اینگونه بود که Jack-o’-Lantern یا فانوس جک به شکل امروزی‌اش (کدو تنبلی با چهره‌ ترسناک و درخشان) در جشن هالووین رواج پیدا کرد.

آداب و رسوم جشن هالووین؛ شیرینی یا شیطنت

شیرینی یا شیطنت (Trick-or-Treating) در جشن هالووین که ریشه در چندین سنت اروپایی دارد، چیزی شبیه همان قاشق‌زنی خودمان در مراسم چهارشنبه‌سوری است. در قرون وسطی، رسمی به نام «روح‌گردانی» وجود داشت که در آن فقرا به در خانه‌ها می‌رفتند و در ازای دریافت کیک‌های کوچکی به نام «کیک روح»، برای درگذشتگان آن خانواده دعا می‌کردند.

همچنین سنت دیگری به نام «لباس‌پوشی» در اسکاتلند و ایرلند رایج بود که در آن جوانان لباس‌های مبدل می‌پوشیدند و در ازای اجرای یک نمایش کوتاه (شعر، لطیفه یا تردستی) از صاحب‌خانه‌ها خوراکی دریافت می‌کردند. این سنت‌ها در آمریکا با هم ترکیب شدند و به شکل امروزی شیرینی یا شیطنت درآمدند.

نمادهای جشن هالووین

جشن هالووین پر از نمادهایی است که هر کدام ریشه در تاریخ، فرهنگ عامه و باورهای باستانی دارند. به غیر از ماجرای کدو تنبل که داستانش را برایتان تعریف کردیم، چند نماد مهم دیگر هم در جشن هالووین وجود دارد.

رنگ های نارنجی و سیاه

نارنجی و سیاه، پالت اصلی رنگی جشن هالووین را تشکیل می‌دهند و هرکدام معنای خاصی دارند. نارنجی نماد فصل پاییز، برداشت محصول و قدرت است. کدو تنبل‌ها، برگ‌های پاییزی و آتش‌های بزرگی که در جشن باستانی سامهین برافروخته می‌شدند، همگی به این رنگ اشاره دارند. نارنجی همچنین نماد گرما و زندگی در برابر سرمای پیش رو است.

رنگ سیاه هم به وضوح نماد شب، تاریکی، مرگ و ناشناخته‌ها است. از آنجایی که جشن هالووین با شبی که مرز میان دنیای زندگان و مردگان از بین می‌رود مرتبط است، رنگ سیاه نقشی اساسی در ایجاد حس ترس و رازآلودگی آن ایفا می‌کند.

 ارواح، اسکلت ها و اشباح

این نمادها ارتباط مستقیمی با باور اصلی جشن سامهین دارند: بازگشت مردگان به زمین. تصاویر ارواح و اسکلت‌ها یادآور این اعتقاد باستانی هستند که در شب هالووین، ارواح درگذشتگان در میان زندگان پرسه می‌زنند. در فرهنگ مدرن، این نمادها بیشتر برای ایجاد فضایی ترسناک و سرگرم‌کننده به کار می‌روند تا یک باور قدیمی.

خفاش ها و عنکبوت ها

آتش‌هایی که سلت‌ها در شب ۳۱ اکتبر برپا می‌کردند، حشرات را به سوی خود جذب می‌کرد و به دنبال آن، خفاش‌ها که شکارچیان شبانه این حشرات هستند هم در اطراف آتش جمع می‌شدند. به همین دلیل، حضور خفاش‌ها با این شب خاص گره خورد. در فرهنگ عامه قرون وسطی نیز خفاش‌ها را با جادوگران و نیروهای تاریکی مرتبط می‌دانستند.

عنکبوت‌ها و تارهایشان هم از قدیم نماد مکان‌های متروکه، اسرارآمیز و گذر زمان بوده‌اند. حضور آن‌ها در خانه‌های خالی از سکنه و مکان‌های تاریک، باعث شد تا به یکی از عناصر اصلی داستان‌های ترسناک و در نتیجه، نمادهای جشن هالووین تبدیل شوند.

گربه های سیاه

گربه‌های سیاه سرنوشت عجیبی در فرهنگ غرب داشته‌اند. در حالی که در برخی فرهنگ‌ها نماد خوش‌شانسی بودند، در اروپای قرون وسطی به شدت بدنام شدند. در آن دوران، این باور خرافی وجود داشت که جادوگران می‌توانند خود را به شکل گربه سیاه درآورند تا شناسایی نشوند. این ارتباط میان گربه‌های سیاه و جادوگری، آن‌ها را به یکی از نمادهای اصلی و ترسناک هالووین تبدیل کرد.

جادوگران

تصویر جادوگری با کلاه نوک‌تیز، جاروی پرنده و پاتیل جوشان، یکی از محبوب‌ترین نمادهای هالووین است. این تصویر ریشه در باورهای اروپایی درباره جادوگری و محاکمات تلخ جادوگران دارد. با این حال در هالووین جدید، این چهره بیشتر جنبه‌ای فانتزی و سرگرم‌کننده دارد و کمتر به عنوان یک موجود شیطانی واقعی در نظر گرفته می‌شود.

لباس های جشن هالووین

پوشیدن لباس‌های خاص یا «کاستوم» (Costume)، بخش جدایی‌ناپذیر و یکی از هیجان‌انگیزترین جنبه‌های جشن هالووین است. این سنت که ریشه در باورهای باستانی دارد، حالا به بستری برای ابراز خلاقیت، شوخ‌طبعی و علاقه‌مندی‌های شخصی تبدیل شده است.

مردم در گذشته لباس‌های ترسناک مانند ارواح، اسکلت‌ها و جادوگران می‌پوشیدند تا ارواح شیطانی را بترسانند، اما حالا تنوع بیشتری برای لباس جشن هالووین وجود دارد. افراد از کودکان تا بزرگسالان، لباس شخصیت‌های فیلم‌ها، سریال‌ها، بازی‌ها، حیوانات، افراد مشهور یا حتی اشیای خلاقانه را انتخاب می‌کنند. باربی، سوپرمن، جوکر، دایناسورها، و حتی چیزهایی مثل «آووکادو» یا «پیتزا» از جمله معروف‌ترین لباس‌هایی است که در این مراسم پوشیده می‌شود. استفاده از آرایش‌های خاص، ماسک‌ها و اکسسوری‌های فانتزی هم در جشن هالووین بسیار رواج دارد.

خوراکی های مخصوص جشن هالووین

مثل همه رسم و رسومات و آئین‌ها در همه جای دنیا، جشن هالووین هم خوراکی‌های مخصوص به خود را دارد که در این شب خورده شده یا هدیه داده می‌شود.

کندی کورن یا ذرت آبنباتی

کندی کورن(Candy Corn) یا آبنبات ذرت، یکی از شیرینی‌های نمادین جشن هالووین در آمریکاست. این آبنبات‌های کوچک و سه‌رنگ (زرد، نارنجی و سفید) با طعم عسل و وانیل، از اواخر قرن نوزدهم تولید شده‌اند. شکل آن‌ها که شبیه دانه‌های ذرت است، به تاریخچه کشاورزی و جشن‌های برداشت محصول در پاییز اشاره دارد و رنگ‌های آن کاملا با پالت رنگی هالووین هماهنگ است.

سیب کاراملی یا تافی

سیب کاراملی یا تافی (Caramel/Taffy Apples) یکی از محبوب‌ترین‌ها در فصل هالووین است. میوه سیب که نماد برداشت محصول و فصل پاییز است، با لایه‌ای شیرین از کارامل یا تافی داغ پوشانده می‌شود. گاهی اوقات هم روی آن را با مغز آجیل یا شکلات خرد تزیین می‌کنند.

کیک های روح

کیک‌های روح (Soul Cakes) از قدیم با این جشن پیوند داشته است. این کیک‌ها، شیرینی‌های گرد و کوچکی بودند که با ادویه‌هایی مثل جوز هندی و دارچین طعم‌دار می‌شدند و روی آن‌ها یک صلیب حک می‌شد. این کیک‌ها به روح‌گردان‌ها (معمولا کودکان و فقرا) که در روز ارواح به در خانه‌ها می‌رفتند و برای مردگان دعا می‌کردند، داده می‌شد. این سنت یکی از پیش‌زمینه‌های رسم نوظهور شیرینی یا شیطنت است.

بارم برک

بارم برک(Barmbrack) یک نان شیرین و میوه‌ای ایرلندی است که به طور سنتی در هالووین خورده می‌شود و بیشتر از یک خوراکی، نوعی بازی پیشگویی و سرگرمی محسوب می‌شود. در داخل خمیر این نان، اشیاء مختلفی مثل یک حلقه، یک سکه، یک تکه پارچه یا یک نخود پنهان می‌کنند و باور بر این است که هرکس این اشیاء را در برشی از نان خود پیدا کند، سرنوشتش در سال آینده مشخص می‌شود. برای مثال، حلقه به معنای ازدواج، سکه به معنای ثروت و پارچه به معنای تنگدستی است.

دانه های کدو تنبل برشته

پس از کنده‌کاری کدو تنبل‌ها، دانه‌های داخل آن را دور نمی‌ریزند. این دانه‌ها را پس از شستن، با کمی روغن و نمک (یا ادویه‌های دیگر مانند پاپریکا و پودر سیر) مخلوط کرده و در فر برشته می‌کنند. این خوراکی یک میان‌وعده سالم و خوشمزه است.

شیرینی ها و کوکی های تزیین شده

بخش بزرگی از خوراکی‌های هالووین حالا شامل کوکی‌ها و کاپ‌کیک‌ها است که با خلاقیت تزئین می‌شوند. این شیرینی‌ها به شکل نمادهای هالووین مثل ارواح، کدو تنبل، گربه‌های سیاه، عنکبوت و تارهای آن یا هیولاهای بامزه تهیه شده و با رنگ‌های خوراکی تزیین می‌شوند.

خرافات و باورهای عامیانه در شب هالووین

شب جشن هالووین، به خاطر ریشه‌های قدیمی و افسانه‌ای خود درباره مرز میان دنیای زندگان و مردگان، همیشه با خرافات و باورهای عامیانه متعددی گره خورده است.

مثلا برخلاف باور عمومی که عنکبوت را نمادی ترسناک می‌داند، یک باور قدیمی می‌گوید اگر در شب هالووین یک عنکبوت ببینید، این علامت آن است که روح یکی از عزیزان متوفی شما، مراقب شماست.

نگاه کردن در آینه

یکی دیگر از خرافات قدیمی و وهم‌آلود هالووین مربوط به نگاه کردن در آینه در این شب است. باور بر این بود که اگر یک زن جوان در شب هالووین در اتاقی تاریک بنشیند و در آینه نگاه کند، چهره همسر آینده خود را خواهد دید. اما این خرافه یک جنبه ترسناک نیز داشت: اگر قرار بود آن زن پیش از ازدواج از دنیا برود، به جای چهره همسرش، یک اسکلت را در آینه می‌دید که نماد مرگ بود.

راه رفتن به عقب و دیدن جادوگر

یک باور قدیمی دیگر می‌گوید اگر در شب هالووین لباس‌هایتان را پشت‌ و رو بپوشید و به عقب راه بروید، در نیمه‌شب یک جادوگر خواهید دید. این عمل نمادین، نوعی وارونه کردن نظم طبیعی جهان بود که تصور می‌شد در چنین شب خاصی می‌تواند منجر به دیدن موجودات ماورایی شود.

خاموش کردن آتش و محافظت در برابر ارواح

از آنجایی که آتش در جشن سامهین نقشی محوری برای راهنمایی ارواح نیک و ترساندن ارواح خبیث داشت، باور بر این بود که باید خاکستر و بقایای آتش شب هالووین را به دقت نگهداری کرد. همچنین، اگر شعله شمعی در این شب به طور ناگهانی آبی‌رنگ می‌شد یا خاموش می‌شد، نشانه آن بود که روحی در همان نزدیکی حضور دارد.

جشن هالووین در کشورهای مختلف

بنا به فرهنگ هر منطقه و سرزمین، جشن هالووین به شیوه خاصی برگزار می‌شود. در ادامه راجع به جشن هالووین در چند کشور مهم صحبت می‌کنیم.

ایرلند و اسکاتلند؛ بازگشت به ریشه های باستانی

ایرلند به عنوان زادگاه اصلی هالووین، این شب را با تلفیقی از اعمال مدرن و احترام به آیین باستانی جشن می‌گیرد. در مناطق روستایی، هنوز هم برافروختن آتش‌های بزرگ یک رسم رایج است. مردم در مهمانی‌ها جمع می‌شوند و بازی‌های سنتی مانند قاپیدن سیب با دهان را انجام می‌دهند. خوردن نان میوه‌ای سنتی بارم‌برک که درون آن اشیایی برای پیشگویی آینده پنهان است، از آداب خاص این شب محسوب می‌شود.

آمریکا و کانادا؛ تجاری سازی هالووین

در آمریکای شمالی، هالووین به یک صنعت بزرگ و یکی از تجاری‌ترین تعطیلات سال است. جشن هالووین در این کشورها با چند مشخصه اصلی شناخته می‌شود. شیرینی یا شیطنت، مهمانی با لباس‌های خاص (Costume Parties)، تزئینات مفصل خانه‌ها و برپا کردن موقتی خانه‌های تسخیرشده بعضی از کارهای رایج در جشن هالووین آمریکایی است.

مکزیک و آمریکای لاتین؛ روز مردگان

در مکزیک و بخش‌هایی از آمریکای لاتین، جشنی مرتبط اما کاملا متفاوت به نام «روز مردگان» از ۳۱ اکتبر تا ۲ نوامبر برگزار می‌شود. این جشن، برخلاف ماهیت ترسناک هالووین، یک گرامیداشت شاد و رنگارنگ برای یادبود عزیزان متوفی است. خانواده‌ها با ساختن محراب‌های خصوصی به نام «آفرِندا» (Ofrenda)، عکس بستگان درگذشته، شمع، گل همیشه‌بهار نارنجی و غذاها و نوشیدنی‌های مورد علاقه آن‌ها را در این محراب‌ها قرار می‌دهند. باور بر این است که در این روزها، ارواح مردگان برای دیدار با خانواده‌هایشان بازمی‌گردند.

ژاپن؛ جشن خیابانی و هنر کاسپلی

هالووین در ژاپن پدیده‌ای تقریبا جدید اما بسیار محبوب است که معمولا توسط بزرگسالان جشن گرفته می‌شود. تمرکز اصلی جشن هالووین در ژاپن بر روی مهمانی‌های خیابانی عظیم و رژه‌های لباس است. معروف‌ترین این تجمعات در منطقه شیبویا در توکیو برگزار می‌شود که ده‌ها هزار نفر با لباس‌های بسیار خلاقانه و حرفه‌ای در خیابان‌ها جمع می‌شوند.

هالووین در فیلیپین؛ پانگانگالولوا

در فیلیپین، یک سنت قدیمی و مشابه جشن هالووین به نام «پانگانگالولوا» (Pangangaluluwa) وجود دارد. در این جشن، کودکان به صورت گروهی به در خانه‌ها می‌روند و به نمایندگی از ارواح در برزخ، آواز می‌خوانند و در ازای دعا برای این ارواح، شیرینی یا پول دریافت می‌کنند. اگرچه این سنت در شهرهای بزرگ کمرنگ است، اما هنوز در برخی مناطق روستایی زنده است.

جشن هالووین کشورهای اروپایی

در بسیاری از کشورهای اروپایی، هالووین یک پدیده وارداتی محسوب می‌شود که تحت تاثیر فرهنگ آمریکا رواج یافته است. در این کشورها، هالووین بیشتر بهانه‌ای برای کاستوم پارتی در کلوپ‌ها و بارها برای جوانان است.

جشن هالووین در ایران

جشن هالووین یک مناسبت سنتی یا رسمی در ایران نیست و در تقویم ملی ما جایی ندارد. با این حال در سال‌های اخیر، به عنوان بهانه‌ای برای شادی و جشن، جای خود را در میان برخی از مردم، به خصوص نسل جوان باز کرده است. جشن هالووین در ایران به صورت مهمانی‌های دورهمی برگزار می‌شود.

نکات جشن هالووین

اگر خارج از ایران زندگی می‌کنید یا در شب جشن هالووین گذرتان به کشورهای خارجی افتاد، نکات جشن هالووین را رعایت کنید:

• مطمئن شوید که لباستان علاوه بر خلاقانه بودن، راحت و قابل تنفس باشد، مخصوصا برای کودکان.
• به جای شمع واقعی در فانوس‌های کدو، از چراغ‌های LED یا باتری‌دار استفاده کنید تا از آتش‌سوزی جلوگیری شود.
• کدو تنبل را در فضای خشک و خنک نگه دارید.
• اگر برای کودکانتان شیرینی جمع می‌کنید، قبل از مصرف، بسته‌بندی آن‌ها را از نظر سالم بودن بررسی کنید.
• در مکان‌های شلوغ مراقب کودکان باشید.
• از وسایل شبرنگ یا چراغ قوه استفاده کنید تا در تاریکی شب بهتر دیده شوید.
• بعضی افراد ممکن است علاقه‌ای به جشن نداشته باشند؛ در خانه‌هایی که چراغی روشن نیست، زنگ نزنید.
• هنگام گرفتن عکس از افراد یا خانه‌های تزئین‌شده، ابتدا اجازه بگیرید.
• حیوانات خانگی را در امان نگه دارید؛ سر و صدای زیاد، لباس‌های عجیب و باز بودن درها می‌تواند آن‌ها را مضطرب کند.

تجربه هالووین در سرزمین مادری‌اش

جشن هالووین فرصتی برای بازی با ترس، ابراز خلاقیت و شرکت در یک کارناوال هیجان‌انگیز است که هر ساله میلیون‌ها نفر را مجذوب خود می‌کند. اما شنیدن داستان‌های ایرلند و دیدن تصاویر کدوهای درخشان کجا، و تجربه آن از نزدیک کجا؟ اگر شما هم دوست دارید امسال هالووین را در کشورهایی که خاستگاه این جشن بوده‌اند تجربه کنید، می‌توانید برای برنامه‌ریزی سفر خود از اولین قدم تا آخرین لحظه، روی اسنپ تریپ حساب کنید. خرید بلیط هواپیما و رزرو هتل در بهترین نقاط جهان به سادگی از طریق اسنپ تریپ امکان‌پذیر است؛ کافیست تصمیم بگیرید تا امسال، به جای خواندن افسانه‌ها، خودتان بخشی از آن باشید.

سوالات متداول؛

هالووین چیست و جشن هالووین چه روزی است؟

هالووین یک جشن باستانی است که هر سال در ۳۱ اکتبر (نهم آبان) برگزار می‌شود. ریشه آن به آیین‌های سلت‌ها بازمی‌گردد که معتقد بودند در این شب، ارواح مردگان به زمین بازمی‌گردند.

چرا در هالووین لباس‌های عجیب و غریب می‌پوشند؟

در دوران باستان، مردم لباس‌های ترسناک می‌پوشیدند تا از ارواح خبیث پنهان شوند یا آن‌ها را بترسانند. امروزه این کار صرفا جنبه تفریحی و خلاقانه دارد و افراد لباس شخصیت‌های محبوب، ترسناک یا بامزه را به تن می‌کنند.

ماجرای کدو تنبل‌های کنده‌کاری شده چیست؟

این سنت از یک افسانه ایرلندی درباره مردی به نام جک خسیس می‌آید که پس از مرگ، روحش با یک زغال داغ در یک شلغم سرگردان شد. مردم برای ترساندن روح او و دیگر ارواح، چهره‌های ترسناک روی سبزیجات (و بعدها کدو تنبل) حکاکی می‌کردند.

آیا هالووین یک جشن ایرانی است؟

خیر. هالووین هیچ ریشه‌ای در تاریخ و فرهنگ ایران ندارد و یک جشن رسمی یا سنتی در کشور ما محسوب نمی‌شود. برگزاری آن در ایران پدیده‌ای جدید است که به صورت محدود انجام می‌شود.

دسته:جاذبهجهانگردی